Hoe ook de andere kant van de wereld worstelt met het begrip duurzaamheid
Dieter Grimmelprez, COO bij Vanheede, trok in september met zijn gezin door Peru. Een reis waar het gezin Grimmelprez al jaren vol verwachtingen naar uitkeek. De Peruviaanse cultuur maar ook woeste bergen en exotische landschappen, vlinders, ara’s en reuzenotters, daar deden ze het voor. Hun tocht bracht hen over het Andesgebergte naar het Amazonewoud.
Het was niet alleen een zeer intensieve reis maar tevens een moment van bezinning, verklaart Dieter. Peru maakt deel uit van een continent van uitersten: vriendelijke mensen en een adembenemende natuur maar ook een continent waar corruptie hoogtij viert en illegale goud- en houthandel zowel de bevolking als de natuur kapot maken. Maar de confrontatie met de opwarming van de aarde heeft toch wel een diepe indruk op hem gemaakt!
We gingen ons oor te luisteren leggen en blikken terug op de duurzaamheidsaspecten van deze drieweekse trektocht.
Hoe werd je in Zuid-Amerika concreet geconfronteerd met de opwarming van de aarde?
"Het landschap van Zuid-Amerika wordt voor het grootste deel bepaald door het Amazonewoud en het Andesgebergte. Het Andesgebergte met bergtoppen van wel bijna 7000m hoog slingert zich als een soort ruggengraat van noord naar zuid doorheen het continent.
Het water van smeltende gletsjers aan de top is de bron van vele riviertjes, die uiteindelijk bijna allemaal naar de Amazone stromen. Die staan in voor de watervoorziening van zo goed als het hele continent. Het Andesgebergte is dus een vitaal orgaan van het Zuid-Amerikaanse vasteland.
De laatste decennia smelten de gletsjers in het Andesgebergte veel sneller dan dat ze gevormd worden. Peru verloor op 55 jaar tijd 61% van zijn gletsjers."
Wat zijn de gevolgen hiervan voor het Peruviaanse leven?
"Tijdens onze tocht door het Andesgebergte kwamen we bij kleine rurale dorpjes waar landbouw de enige bron van inkomsten is voor de lokale bevolking. Het water dat vanuit de bergen en de gletsjers komt is van essentieel belang voor hun bestaan. Rivieren staan steeds meer gedurende een lange periode in het jaar droog en in sommige gevallen stroomt er gewoon geen water meer! Er zijn geen waterleidingen, geen watertorens… De bevolking probeert wel spaarzaam om te gaan met elke druppel water. Zo gebruiken ze voor het doorspoelen van de toiletten vooral gerecycleerd afvalwater. Maar dit is niet voldoende.
De jonge generatie ziet geen oplossing en vertrekt. In de eerste plaats naar Lima, waar er industrie is en dus werk."
In welke mate lijdt de natuur hieronder?
"Ook in het landschap valt deze evolutie heel erg op. Onze gids vertelde ons dat de fauna en flora 10 à 15 jaar geleden veel rijker was dan nu. Het landschap wordt schraler en veel plantensoorten verdwijnen. Het hele ecosysteem wordt ontwricht waardoor ook heel wat vlinders, vogels en andere diersoorten uitsterven. Wij zagen minder vlinders dan verwacht en ook speciale diersoorten, zoals de reuzenotter, laten zich minder en minder spotten. Een paar graden warmer maken wel degelijk het verschil."
Kan daar op korte termijn iets aan gedaan worden?
"Er zouden irrigatiesystemen kunnen aangelegd worden. Maar dat is eigenlijk maar een druppel op een hete plaat en op zijn allerminst een lange termijn oplossing. Daarenboven zorgt corruptie ervoor dat de investeringen niet op het platteland gebeuren maar enkel in de grote steden, waar trouwens ook de meeste Peruvianen leven."
Naast de klimaatopwarming zijn er andere praktijken die nefaste gevolgen hebben op de Peruviaanse fauna en flora. Kan je hier iets meer over vertellen?
"Onze tocht bracht ons naar Puerto Maldonado; een stadje met een vlieghaven aan de rand van het Amazonegebied. Via een boottocht op de Tambopatarivier kwamen we zo dieper in het Amazonegebied.Hier kwamen we in contact met illegale houtkap. Het grootste deel van het tropische hardhout dat hiervandaan komt is illegaal. We hebben bomen gezien van meer dan 500 jaar oud. Bomen die er al stonden toen Columbus Amerika ontdekte worden in het beste geval verzaagd tot planken maar in het slechtste geval eindigen ze als barbecuehout. De natuur herstelt zich echter veel trager dan we denken. Er wordt gezegd dat het vele duizenden jaren kan duren voordat deze schade hersteld wordt.
En alsof dat niet genoeg is, wordt er langs de rivieren van het Amazonewoud ook op hele grote schaal goud ontgonnen. Qua duurzaamheid is goudontginning een zeer nefast proces. De ondergrond wordt metersdiep weggepompt en gefilterd, in de hoop stukjes goud te vinden. Tot overmaat van ramp wordt er ook op grote schaal kwik toegevoegd om de goudschilfers te laten samenklitten tot goudklompjes. Zo kunnen die makkelijker uit het zand gezeefd worden."
Wat gebeurt er precies met het kwik dat in het proces wordt gebruikt?
"Het kwik komt massaal in de rivieren terecht. Via vissen en andere dieren die in het water leven komt ook de mensen in contact met dit zeer giftige product. Van de 40 verschillende vissoorten die in de Amazone voorkomen, zijn er nu nog maar 2 eetbaar. Tijdens de Olympische Spelen in Rio werden zeilers gewaarschuwd voor de mogelijke risico’s die ze zouden oplopen mochten ze in het water vallen."
Hoe gaat de lokale bevolking hier mee om?
"De lokale bevolking is zich hier zeer bewust van. Ze zijn er niet blind voor en ze willen het beste met de natuur, maar toch kunnen ze er niet veel aan doen. De mensen proberen er – ondanks de enorme corruptie - toch een zo normaal mogelijk leven te leiden."
Kunnen wij hier verandering aan brengen?
"Het gebeurt allemaal op een sneltreintempo. Er is nog nooit zoveel goud of zilver ontgonnen in Zuid-Amerika als in 2018. De hele situatie doet een mens stilstaan bij de huidige gang van zaken. We zijn met een idyllisch beeld vertrokken maar we komen met een bredere kijk terug.
Je wil er graag iets aan doen maar dat lukt jammer genoeg niet meteen op je eentje of op een directe manier. En dan denk je: laten we dan beter hier beginnen. En laat ons hier misschien nog sneller de zaken veranderen dan we al doen. Laat ons voortrekker blijven in het verhaal van recyclage en de kennis van grondstoffen. Enkel dan kunnen we het goede voorbeeld vormen voor de rest van de wereld. Ook persoonlijk zal ik in de toekomst twee keer nadenken voordat ik een zak houtskool opentrek voor de barbecue…"
Welke les kunnen de productie- en verwerkingssector daaruit trekken?
"Al sinds mijn kindertijd leerden mijn vader en moeder me te sorteren aan de bron: wij scheidden thuis ons afval netjes in 13 (dertien!) verschillende afvalstromen en dat al in de prille jaren 70, toen niemand daar echt mee bezig was. Het is dus mijn tweede natuur geworden. En gelukkig zien we wereldwijd dat dit voor veel mensen nu ook hun tweede natuur wordt. Maar jammer genoeg zie ik dat we - ondanks alle moeite - toch worden ingehaald. We doen duidelijk niet genoeg.
Een mens wordt minder radicaal met de leeftijd, zegt men. Bij mij is het op dat vlak net omgekeerd. Vroeger vond ik dat radicale milieubewegingen die op straat protesteerden vaak ’n beetje overdreven. Ik dacht er het mijne van; vond dat we goed genoeg bezig waren en ging verder met het op punt stellen van onze recyclagetechnieken. Maar met de jaren stelde ik vast dat snel actie ondernemen geen onnodig kwaad is. Ook al worden wij in onze maatschappij dagelijks herinnerd aan het feit dat het slecht gaat met de wereld, we blijven te veel in een bubbel leven. Het gaat veel sneller dan we denken en we moeten nog veel harder ons best doen om onze grondstoffen en het ecosysteem te beschermen. Het is belangrijk dat we spaarzaam omspringen met grondstoffen en ze niet als vanzelfsprekend nemen."
“Ook Vanheede moet mee met het verhaal. De aanmaak van kunststoffen neemt exponentieel toe. Er worden 7x meer kunstoffen geproduceerd dan 30 jaar geleden. Wereldwijd wordt daarvan momenteel echter minder dan 10% gerecycleerd. Naar recyclage toe moeten we beter en vooral veel sneller. Het is niet voldoende om ieder jaar maar een miniem percentage beter te doen dan het jaar daarvoor. We moeten veel sneller investeren in recyclageprocessen en innovaties, en tegelijk bewust worden dat we spaarzaam moeten omgaan met grondstoffen. Dit geldt niet alleen voor kunststoffen maar ook voor andere materialen, ook de hernieuwbare."
Voor het volledig artikel, ga naar https://bit.ly/2RdHfrC.
